Śmiech to przyjaciel każdego serca

Niewiele osób wie, że 14 lutego to nie tylko Dzień Zakochanych, ale również Dzień Wiedzy o Wrodzonych Wadach Serca. Co trzeba wiedzieć na ich temat?
Wrodzonymi wadami serca w okresie noworodkowym i dziecięcym zajmują się lekarze kardiolodzy dziecięcy. Zaraz po urodzeniu dziecka serce jest osłuchiwane przez lekarza i w ten sposób można wykryć niektóre poważne wady serca. Wady serca są leczone w okresie noworodkowym, zazwyczaj operacyjnie. Natomiast jest pewna grupa chorych, u której wady są niezauważone do wieku dorosłego lub do okresu dojrzewania. Wady te nie dają na początku objawów i wykrywane są później. Jeśli są one odpowiednio wcześnie wykryte, to naturalnie możemy je leczyć operacyjnie lub zabiegowo - nieinwazyjnie. Natomiast profilaktyka zaczyna się już w wieku płodowym. Jeżeli z wywiadu wiemy, że rodzice czy dziadkowie mieli wady wrodzone serca, wtedy płód badany jest pod tym kątem już w łonie matki. Przy pomocy badania echokardiograficznego możemy zbadać serce i wykryć wadę serca jeszcze przed narodzeniem dziecka.

Po czym można rozpoznać u noworodka, że taka wada występuje?
W przypadku istotnej wady serca rozpoznać ją można po objawach wskazujących na niewydolność serca. Diagnostyka polega na osłuchiwaniu serca, jeżeli występują szmery, wykonuje się badanie echokardiograficzne, na podstawie którego stawiamy diagnozę wady serca i kwalifikujemy do dalszego leczenia.

Jakie są główne przyczyny wad serca?
Są dwa typy wad: wady wrodzone i wady nabyte. Te pierwsze są związane z nieprawidłowością budowy serca, które powstają w wieku płodowym. Część przypadków wad serca może mieć uwarunkowanie genetyczne. Nieprawidłowości są przekazywane z rodziców na dzieci. Wady nabyte, jak sama nazwa wskazuje, powstają już po urodzeniu i zazwyczaj mają swoje źródło w procesach chorobowych prowadzących do uszkodzenia zastawek serca.

A jakie są najczęstsze wady serca?
Najczęstszą nieprawidłowością związaną z budową serca jest dwupłatkowa zastawka aortalna. Zastawka aortalna powinna mieć trzy płatki, a u kilku procent pacjentów występują tylko dwa płatki. Jeżeli zastawka z dwoma płatkami funkcjonuje dobrze, to nie traktujemy tej nieprawidłowości jako wady serca. Ale jeżeli zastawka ta staje się niedomykalna lub zwężona, to mamy do czynienia z wadą serca.
Natomiast najczęstszą wadą wrodzoną serca spotykaną w wieku dorosłym jest ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej. Powoduje on, że krew przepływa z lewego przedsionka do prawego. Nieprawidłowa komunikacja krwi powoduje konsekwencje hemodynamiczne (uszkodzenie czynności mechanicznych serca – red.). Jeżeli wada nie zostanie zoperowana, to prowadzi do przeciążenia krążenia płucnego i niewydolności serca. Większości ubytków w przegrodzie przedsionkowej nie jest już leczona operacyjnie. Zamykamy je specjalnymi urządzeniami wprowadzanymi przezżylnie.

Wspomniał pan, że wady serca leczy się operacyjnie lub zabiegami nieinwazyjnymi. A czy są inne metody leczenia wad serca?
Nie, jeżeli mamy nieprawidłowość anatomiczną budowy serca, to farmakologicznie nie zdołamy jej wyleczyć. Zmienioną strukturę serca korygujemy, otwierając klatkę piersiową, i na zatrzymanym sercu dokonujemy zabiegu przywracającego prawidłowe struktury anatomiczne. Alternatywnie przy pomocy urządzeń wprowadzanych przezżylnie lub przez tętnice możemy uzyskać ten sam efekt w przypadku niektórych wad przeciekowych lub przy pomocy balonów poszerzyć wrodzone zwężenia zastawkowe.

Domyślam się, że jak po każdej operacji, również przy tych związanych z wadami serca trzeba przyjmować później leki. Przez jaki czas? Czy konieczne jest przyjmowanie niektórych leków nawet przez całe życie?
Nie, korekta wady wrodzonej zazwyczaj wiąże się z tym, że nie trzeba przyjmować żadnych leków. Wyjątkowo leki przeciwpłytkowe albo leki przeciwkrzepliwe mogą przyjmować pacjenci, u których zamykamy połączenia między jamami serca, ale to przez krótki czas.

Ile osób w Polsce dotyczą wrodzone wady serca?
Wrodzone wady serca są spotykane u około pół procenta przypadków noworodków nowonarodzonych. Zastawka dwupłatkowa jest diagnozowana u około 1-2% pacjentów.

W takim razie na zabieg trzeba długo czekać, czy to się robi "od ręki"?
W opiece pediatrycznej dostępność do tego typu zabiegów się poprawiła, aczkolwiek nie wszystkie zabiegi, dotyczące wrodzonych wad serca u dzieci są wykonywane w Polsce. Niektóre rzadkie wady są operowane w wybranych ośrodkach zagranicznych. Natomiast jeżeli chodzi o dostępność leczenia wrodzonych wad serca u dorosłych, nie notujemy dłuższego okresu oczekiwania. Jeżeli pacjent jest zakwalifikowany do operacji, to się ją wykonuje na bieżąco.

Popularne jest stwierdzenie, że śmiech to zdrowie. Może on również wpływać na serce, czy to tylko mit?
Oczywiście, to prawda. Człowiek, kiedy się śmieje, ma lepsze samopoczucie, a to doskonale wpływa na funkcjonowanie organizmu, również serca. Najgorszym wrogiem pacjentów, zwłaszcza tych z chorobą wieńcową, są stany depresyjne. Depresja jest jednym z czynników ryzyka chorób serca.

To na koniec może jeszcze jakaś wskazówka, jak dbać o serce, by dłużej cieszyć się zdrowiem?
Głównym zabójcą Polaków jest zawał serca i choroba wieńcowa. Motto, które może podsumować rozmowę jest takie, że nie wolno palić papierosów, trzeba zbadać swój cholesterol i ciśnienie tętnicze, trzeba się bardzo dużo ruszać i dbać o utrzymanie właściwej masy ciała, bo otyłość jest jednym z głównych czynników rozwoju cukrzycy, miażdżycy i przedwczesnych zgonów.